Article
Evvela şunu söylemek isterim Tarihimizde birbirimizle en büyük çarpışmalar bu dönemlerde oldu bir tarafta Timurluların çöküşü üzerine aniden çıkış yapan Muhammed Han ve Şeybaniler bir tarafta Timur İmparatorluğunun yıkılışından sonra yeniden kurmak ve Semerkanta sahip olmak isteyen Babür bir tarafta Azerbaycan'dan çıkagelip fetihler başlatan Şah İsmail bir tarafta ise babasından sonra güçlü bir saltanat kurarak Şah İsmail sorununa çözüm bulacak olan Yavuz. Bu dört Han arasında ki ilişkilerde Babür ve Yavuz sağlam çıkacak Muhammed Şeybani Han ölecek, Şah İsmail ise zayıflayacaktır. Evvela Babür'den başlayalım çünkü bu etkileri başlatan Babür Han'dır, Babür amcası ve Semerkant hâkimi Sultan Ahmed Mirza gailesinden kurtulduktan sonra Taşkent hâkimi Sultan Mahmud’la mücadele etti. Bâbür’ün asıl gayesi Endican’da saltanat sürmek değil atalarının vaktiyle sahip bulundukları Semerkant’ı ele geçirmekti. 1497 ve 1501 yıllarında kısa sürelerle iki defa Semerkant’a hâkim oldu. Mâverâünnehir’in kuzeyinde güçlenen Özbek Hükümdarı Muhammed Şeybânî Han (1500-1510) Bâbür’ün en tehlikeli rakibi idi. Muhammed Şeybani'nin birden bire yükselmesinin nedenlerinden birisi Horasan, Mâverâünnehir de ki karışıklıklar istikrarsızlık taht kavgalarıydı. Ancak Muhammed Şeybani Babür'ü tehlike olarak görmekteydi aynı şekilde İran’da ise Şah İsmâil, Safevî Devleti’ni kurmuştu ve sınırlarını Ceyhun ötesine kadar genişletme gayesini güdüyordu.
Bâbür Özbekler’le Ser-i Pül’de giriştiği savaşta mağlûp oldu ve Taşkent’teki dayısının yanına sığındı. Ancak uğradığı başarısızlıklara rağmen sağlam iradesinin yardımı ile tekrar eski gücüne kavuştu. Az sayıdaki Türk ve Moğollar’la birlikte Hindukuş dağlarını aşarak Kâbil’e indi ve kan dökmeden şehri ele geçirip buraya yerleşti burada tutunmayı başararak hüküm sürmeye başladı bu sıralarda ise Şah İsmail ve Şeybânî Han arasında sürtüşmeler başlamıştı. Bundan dolayıdır ki Babür Şah ile Şah İsmail'in yolları kesişmiş Şeybânî Hana karşı düşman olmuşlardı zaten Muhammed Şeybânî 'nin tavırları da buna da etkili olmuştu Kirmana akınlar düzenliyordu Şah İsmail mektuplar yollayarak çok kez Muhammed Şeybânî Hanı uyarsa da Şeybani Han akınlarına devam edip mektuplarında Şeybânî Han, kızılbaşları tahkir edip hacca gitmek niyetinde olduğunu ve bütün İran topraklarını geçmek istediğini bildiren mektuplar gönderdi. Böylece İran’ı ele geçirmek amacında olduğunu açıkça ortaya koydu. Bunun üzerine Şah İsmâil, Şeybânî Han’ın üzerine yürüdü. Damgan, Gürgân (Esterâbâd) ve Meşhed’i kolaylıkla zaptetti. Babür ise gelişmeleri yakından takip ediyordu, bunun sonucunda 2 Aralık 1510 tarihinde gerçekeleşen Merv Savaşı'nda Muhammed Han İsmail tarafından pusuya düşürüldü. Ordusunun sayısal üstünlüğüne karşın, bozguna uğradı Muhammed Şeybani'nin ya aldığı yaralar ile yada kaçmaya çalışırken öldürüldüğü söylenir.
Şeybânî Han’ın ölümünün ardından Şeybânîler, Şah İsmâil’e bağlılıklarını bildirdiler ve çeşitli armağanlar gönderip Mâverâünnehir’e girmemesini rica ettiler. Bir anlaşma yaparak Ceyhun’un sol tarafındaki bütün yerleri Şah İsmâil’e bıraktılar.
Ancak Şah İsmâil sözünde durmadı, Bâbür’ü Mâverâünnehir üzerine sefere teşvik etti Semerkant ile Buhara’yı almasını sağladı. Buna karşılık Şiîler’in bazı isteklerini kabul etmek zorunda kaldı. Sünnî olmasına rağmen hutbede ve paralarda Şah İsmâil’in adını zikrettirdi. Lakin Safevi Kuvvetleri İrana döndüklerinde Babürlere karşı yeniden Şeybaniler harekete geçti 1512 yılında Ubeydullah Han kumandasındaki Şeybânî ordusu Kul-Melik mevkiinde Bâbür’ü geri çektirmeye zorladı ve başardı. Bâbür ailesini ve hazinesini alıp Semerkant’tan geri çekilmek zorunda kaldı. Şehre giren Ubeydullah Han halk tarafından büyük bir sevinçle karşılandı. Sülûkü’l-mülûk adlı eserini Ubeydullah Han’a ithaf eden Fazlullah b. Rûzbihân-ı Huncî, Semerkant'ın ileri gelenlerinin toplandığı cuma camisinde onun adına hutbe okudu. Şeybânîler’in bu başarısı Şah İsmâil’i endişelendirdi ve onlarla savaşmak üzere bir ordu gönderdi. Bâbür kumandasındaki bu ordu Karşi’yi zaptederek halkı kılıçtan geçirdi; ancak bir süre sonra Şeybânîler’in âni baskınına uğrayıp mağlûp oldu (918/1512). Bu olayın ardından Bâbür Mâverâünnehir’den vazgeçti.
Ancak Şah İsmail için artık yeni bir tehlike geliyordu Yavuz, Yavuz önceden beri olan Şah İsmail propagandasını kaldırmak ve Anadolu'yu yeniden refaha erdirmek isteğinde idi bu yüzden kökten çözüm olarak Şah İsmail'in üzerine harekete geçmeyi kararlaştıran Yavuz Sultan Selim, yaptığı divan toplantılarında hem savaş kararını hem de uygulanacak stratejiyi tartışmaya açtı. Vezirlerin bir kısmı Anadolu’daki karışıklıkların henüz yatışmaması sebebiyle böyle bir seferi erken buluyordu. Oğlunu Manisa’dan çağıran ve yerine vekil bırakan Yavuz Sultan Selim, Edirne’den İran seferi için yola çıktı (23 Muharrem 920 / 20 Mart 1514). İstanbul’dan İzmit’e ulaştığında Şah İsmâil’e bir mektup göndererek ona karşı savaş açtığını ilân etti. Burada çok açık biçimde Şah İsmâil’i dinden çıkmış, ortadan kaldırılması gereken biri olarak suçluyor, son bir defa daha “sünnet-i seniyye”yi kabul ve tövbe etmesi halinde savaşa gerek olmayacağını bildiriyordu (Feridun Bey, I, 379-381). İzmit’ten hareket edip Konya’ya, oradan Kayseri üzerinden Sivas’a ulaştı ve burada asker sayımı yaptırdı (9 Cemâziyelevvel / 2 Temmuz), ancak iâşe temini konusu giderek önemli bir mesele teşkil etmeye başladı. 13 Temmuz’da Safevî sınırlarına dayandı; bu sırada Safevîler’in yol güzergâhını tamamıyla tahrip ettikleri, buralarda yiyecek bulunmadığı haberleri geliyordu. 18 Temmuz’da Şah İsmâil’in cevabî mektubu ulaştı. Burada Şah İsmâil yumuşak bir üslûpla aldığı tehdit ve hakaretlerle dolu mektubu kendisine yakıştıramadığını, ancak savaşa da hazır olduğunu bildiriyordu. Yavuz seferde zorluk çektikten sonra iki ordu Çaldıran ovasında karşılaştılar tarihçi Ahmet Şimşirgil Osmanlı Ordusunun geldiğini görünce Şah İsmail'in iç geçirdiğini ve böyle nizamlı bir ordunun keşke kendisinde olmasını istediğini söyler sonunda iki ordu Çaldıran'da savaştılar Yavuz'un ateşli silahı olması ve sayı fazlalığı sebebi ile zafer Osmanlılarındı. Bu savaştan sonra Şah İsmail zayıflayacak Şeybaniler yeniden toparlanmaya başlayacak, Babür ise Safevilerin desteğinden mahrum kalacak ve biraz olsun umudu olduğu Mâverâünnehirden hepten vazgeçecek Hindistana yönelecekti.
Saygılarla
Previous article:
Ulusun Geleceği Gazetesi (7 years ago)
Next article:
Özbekistan da Zulüm Var ! (7 years ago)
About the game:
USA as a world power? In E-Sim it is possible!
In E-Sim we have a huge, living world, which is a mirror copy of the Earth. Well, maybe not completely mirrored, because the balance of power in this virtual world looks a bit different than in real life. In E-Sim, USA does not have to be a world superpower, It can be efficiently managed as a much smaller country that has entrepreneurial citizens that support it's foundation. Everything depends on the players themselves and how they decide to shape the political map of the game.
Work for the good of your country and see it rise to an empire.
Activities in this game are divided into several modules. First is the economy as a citizen in a country of your choice you must work to earn money, which you will get to spend for example, on food or purchase of weapons which are critical for your progress as a fighter. You will work in either private companies which are owned by players or government companies which are owned by the state. After progressing in the game you will finally get the opportunity to set up your own business and hire other players. If it prospers, we can even change it into a joint-stock company and enter the stock market and get even more money in this way.
In E-Sim, international wars are nothing out of the ordinary.
Become an influential politician.
The second module is a politics. Just like in real life politics in E-Sim are an extremely powerful tool that can be used for your own purposes. From time to time there are elections in the game in which you will not only vote, but also have the ability to run for the head of the party you're in. You can also apply for congress, where once elected you will be given the right to vote on laws proposed by your fellow congress members or your president and propose laws yourself. Voting on laws is important for your country as it can shape the lives of those around you. You can also try to become the head of a given party, and even take part in presidential elections and decide on the shape of the foreign policy of a given state (for example, who to declare war on). Career in politics is obviously not easy and in order to succeed in it, you have to have a good plan and compete for the votes of voters.
You can go bankrupt or become a rich man while playing the stock market.
The international war.
The last and probably the most important module is military. In E-Sim, countries are constantly fighting each other for control over territories which in return grant them access to more valuable raw materials. For this purpose, they form alliances, they fight international wars, but they also have to deal with, for example, uprisings in conquered countries or civil wars, which may explode on their territory. You can also take part in these clashes, although you are also given the opportunity to lead a life as a pacifist who focuses on other activities in the game (for example, running a successful newspaper or selling products).
At the auction you can sell or buy your dream inventory.
E-Sim is a unique browser game. It's creators ensured realistic representation of the mechanisms present in the real world and gave all power to the players who shape the image of the virtual Earth according to their own. So come and join them and help your country achieve its full potential.
Invest, produce and sell - be an entrepreneur in E-Sim.
Take part in numerous events for the E-Sim community.